Spis treści
1. Leszno jako Miasto Przygraniczne i Początek Wojny
1 września 1939 roku Niemcy uderzyli na Polskę. Leszno, położone tuż przy granicy, znalazło się od razu w ogniu działań wojennych. Miasto było siedzibą garnizonu wojskowego – stacjonował tu 55. Pułk Piechoty i 17. Pułk Ułanów. Już pierwszego dnia dworzec, koszary i domy w centrum ostrzelała niemiecka artyleria. Polskie oddziały zdążyły jednak zająć pozycje obronne i odeprzeć pierwsze ataki.
2. Dywersja Niemiecka i Polska Obrona
Niemieckie działania zaczęły się jeszcze przed wybuchem wojny. Na terenie Leszna działała grupa agentów, którzy w nocy z 31 sierpnia na 1 września wsparli wojska Hitlera. Strzelali do żołnierzy i mieszkańców z okien domów. Pierwszą ofiarą tych walk był strzelec Paweł Kaprykowski, który zginął na rogu dzisiejszych ulic Chrobrego i 17 Stycznia. Polskie wojsko zlikwidowało 16 dywersantów, kilkunastu ujęto, a sąd polowy skazał pięciu na śmierć.
3. Wypad pod Wschowę – Polski Kontratak
2 września polskie oddziały pod dowództwem gen. Romana Abrahama ruszyły z kontratakiem w stronę Wschowy. Zdobyto przejście graniczne i pobliską wieś Dębową Łękę. Artyleria ostrzelała samo miasto, co wywołało panikę wśród Niemców. Choć akcja nie miała większego znaczenia strategicznego, podniosła morale żołnierzy. W obliczu przewagi wroga polskie oddziały musiały jednak opuścić Leszno 3 września. Następnej nocy wkroczyli Niemcy.
4. Początki Okupacji i Akcja „Tannenberg”
Niemcy od razu rozpoczęli represje. Tworzyli listy Polaków przeznaczonych do aresztowań i egzekucji. 21 października 1939 roku w ramach akcji „Tannenberg” w Lesznie rozstrzelano 20 osób – nauczycieli, urzędników i działaczy społecznych. Była to część planowej eksterminacji polskich elit. Publiczna egzekucja pod murem więzienia na placu Kościuszki miała zastraszyć mieszkańców.
5. Życie Pod Niemieckim Butem – Pierwsze Miesiące Okupacji
Leszno zostało wcielone do III Rzeszy i nazwane ponownie Lissa. Niemcy zajęli wszystkie urzędy, zamknęli polskie szkoły i stowarzyszenia. Żydów aresztowano, ich majątki skonfiskowano. Polacy od 12. roku życia musieli pracować – często wysyłano ich na roboty przymusowe do Niemiec.
Nazwy ulic zmieniono na niemieckie, a wysiedlanych Polaków zastępowano osadnikami sprowadzonymi z innych krajów. Polakom zabroniono m.in. posiadania radia czy aparatów fotograficznych. Kościoły katolickie zamknięto, księży aresztowano. Do mszy wierni musieli jeździć aż do Kaczkowa.
W mieście powstały dwa obozy pracy – dla Polaków i Żydów. Funkcjonowały do 1943 roku, kiedy więźniów żydowskich zamordowano lub wywieziono do obozów koncentracyjnych.
Początek wojny i okupacja były dla mieszkańców Leszna czasem strachu, cierpienia i prób przetrwania. Pamięć o tamtych wydarzeniach jest obowiązkiem kolejnych pokoleń – by oddać hołd ofiarom i przypominać, jak wysoka była cena wolności.
